IMO zet belangrijke stap in regulering autonoom varen
De Maritime Safety Committee (MSC) van de International Maritime Organization (IMO) heeft een belangrijke stap gezet in het reguleren van autonoom varen op zee. Eind mei heeft zij de zogenaamde regulatory scoping exercise for autonomous ships (RSE) afgerond. In dit onderzoek zocht IMO naar bepalingen en gaten in de IMO wetgeving over veiligheid die het exploiteren van autonome schepen belemmeren. Wij spraken met Ringo Lakeman, senior beleidsadviseur bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en IMO vertegenwoordiger namens Nederland, over de uitkomst en wat dit voor Nederland betekent.
Wat houdt het onderzoek precies in?
“Met de regulatory scoping exercise hebben we onderzocht welke bepalingen en gaten in de geldende IMO wetgeving over veiligheid autonoom varen belemmeren. Daarnaast hebben we specifiek gekeken hoe veilig autonoom varen het beste in de IMO kaders geregeld kan worden.”, legt Ringo ons uit. Het onderzoek kwam in 2017 op de agenda van IMO na een Britse workshop waarbij mensen van over de hele wereld aanwezig waren. “De belangstelling was vanaf het begin dus groot, waardoor we ook voortvarend aan de slag konden. Als eerst zijn we aan de slag gegaan met het voorlopig definiëren van de niveaus van autonomie: 1) bemande schepen met geautomatiseerde processen; 2) op afstand bestuurd met bemanning aan boord; 3) op afstand bestuurd zonder bemanning aan boord en 4) volledig autonoom. Vervolgens zijn we gaan inventariseren waar de gaten in wetgeving per autonomieniveau zitten en hoe we deze gaten konden opvullen.”
Omdat het onderzoek zo’n rijke omvang had was besloten om het werk op te delen per verdrag (en soms per hoofdstuk van een verdrag), waarbij voor elk onderdeel 1 lidstaat een coördinerende rol nam en 2 á 3 lidstaten het onderzoek verder begeleidden. Ringo coördineerde namens Nederland de beoordeling van hoofdstuk III van het SOLAS verdrag (Life-saving appliances and arrangements) en de bijbehorende LSA code, waarin hij samenwerkte met China en onze zuiderburen. Naast de regulatory scoping exercise van de Maritime Safety Committee wordt ook door de andere IMO Committees gewerkt aan vergelijkbare regulatory scoping exercises.
Wat zijn de belangrijkste inzichten?
“Een van de belangrijkste inzichten”, stelt Ringo, “is dat er ontzettend veel belangstelling is voor autonoom varen én dat men vooruit wil. En dat maken we met deze inventarisatie mogelijk. Maar er is nog heel veel werk te verrichten om de uitkomst van de RSE om te zetten in aanpassing van de IMO kaders. MSC is van mening dat dit bij voorkeur op een holistische manier moet gebeuren door de ontwikkeling van een goal-based MASS (Maritime Autonomous Surface Ships) instrument. Dat betekent dat de uitkomst uit gaat van doelen in plaats van de meer gebruikelijke detailvoorschriften. Daarmee wordt zo veel mogelijk ruimte gecreëerd voor het doorvoeren van (latere) innovaties zonder steeds terug te moeten naar IMO. Ringo verwacht dat hiervoor een basis in het SOLAS-verdrag moet komen waaronder een MASS Code kan komen te hangen met uitgewerkte (doel)voorschriften.
Om de aanpassingen door te kunnen voeren in de IMO-regelgeving moet een voorstel van een van de lidstaten komen. Noorwegen heeft daarvoor al een concept voorstel geschreven voor de volgende MSC vergadering in oktober.” Het aanpassen van de IMO regelgeving blijkt niet zo gemakkelijk. “Dat moet zorgvuldig gebeuren en hangt vast aan strikte procedures”, geeft Ringo aan. “De aanpassingen moeten vooral gedaan worden in verdragen, zoals het SOLAS verdrag. Die kunnen we eens in de 4 jaar aanpassen. Noorwegen streeft er in hun planning naar om de aanpassingen uiterlijk op 1 juli 2026 afgerond en goedgekeurd te hebben, waarna het in 2028 in werking kan treden.”
Om aanpassingen te doen op het gebied van regelgeving wordt er vooral gekeken naar de veiligheid, met name dat van bemanning en passagiers. “Veel aanpassingen kunnen we technologisch snel ondervangen, maar bijvoorbeeld met betrekking tot evacuaties wordt het een ander verhaal. Een gemiddeld passagiersschip heeft zo’n 4000 passagiers. Stel nou dat zij geëvacueerd moeten worden, kan technologie in zo’n proces dan de menselijke rol vervangen? En zo ja, hoe doen we dat veilig?” vraagt Ringo zich af. “Daarnaast zijn er nog een aantal andere lastige knopen door te hakken. Bijvoorbeeld wat is de definitie van een ‘kapitein’? Moet hij altijd ‘aan boord’ zijn en wat is dan ‘aan boord’? En wat beschouw je als de navigatiebrug op een autonoom/onbemand schip?”
En ten slotte wordt er in IMO naast de veiligheidsverdragen ook een RSE uitgevoerd voor het Facilitation verdrag (ter vermindering van administratieve lasten op schepen) en de juridische (met name aansprakelijkheids-) verdragen.
Wat betekenen de resultaten voor Nederland?
“Voor Nederland zal er niet direct veel veranderen. In onze wetgeving zitten al verwijzingen naar de IMO wetgeving en andere verdragen verwerkt. Ook is er ruimte voor het doen van experimenten. Wanneer IMO wetgeving aangepast wordt, zal die ook in Nederland worden doorgevoerd. Soms werkt deze direct door maar er zullen ook wijzigingen in de wet- en regelgeving nodig zijn. Er zal bijvoorbeeld een kapstok moeten komen in het Schepenbesluit met verwijzing naar de aangepaste SOLAS voorschriften en de eventuele MASS Code”.
Dit zou kunnen betekenen dat in 2028 autonoom varen in Nederland mogelijk is, zonder het hoeven aanvragen van ontheffingen voor experimenten. Voor die tijd zijn experimenten zeer belangrijk. “Ze leveren belangrijke gegevens op om te weten wanneer autonoom varen veilig kan of welke aanpassingen nog nodig zijn. Andere landen lijken daar actiever in te zijn dan wij. Kijk bijvoorbeeld naar landen als Noorwegen, Finland, Zuid-Korea en China. Daarom is het belangrijk dat wij in Nederland ook meer gaan experimenteren, om ook op de ontwikkelingen voorop te blijven lopen.” Het gaat hierbij niet alleen om de schepen zelf maar vooral ook om de bedrijven die de technieken ontwikkelen voor deze schepen. Nederlandse bedrijven kunnen daar een belangrijke rol bij spelen. Als de goal-based MASS regels er komen zoals Ringo hoopt – en klassenbureau’s aan de slag gaan met het invullen daarvan – zullen we daarna snel een groei zien in het aantal commerciële, autonome schepen en wordt smart shipping de nieuwe werkelijkheid.
